Η συνοικία του Βαροσίου βρίσκεται στην Έδεσσα και αποτελεί εξέλιξη του βυζαντινού οικισμού που αναπτύχθηκε στο χώρο της ακρόπολης της αρχαίας Έδεσσας. Το Βαρόσι αποτελεί το μοναδικό πυρήνα που έχει διασωθεί από το ιστορικό κέντρο της Έδεσσας μεταφέροντας μας μνήμες της πόλης και της παράδοσής της. Με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία και πλούσια τοπική ιστορία, η συνοικία που κατοικείται αδιάλειπτα για πάνω από 2500 χρόνια μας προσφέρει ένα μοναδικό ταξίδι στο παρελθόν.

Το αρχοντικό Τσάμη βρίσκεται στην παραδοσιακή συνοικία του Βαροσίου. Κατασκευασμένο κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, έχειστοιχεία λαϊκής Μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Τέτοια στοιχεία αποτελούν: Το «σαχνισί», το οποίο χρησιμοποιούταν για προέκταση χώρων, ο ξύλινος σκελετός του ορόφου, αλλά και η εξωτερική εσοχή για το τζάκι.

Ένα σπάνιο χαρακτηριστικό της οικίας είναι το αυλάκι με τρεχούμενο νερό που διέρχεται το κτήριο.Επιπλέον το σπίτι είναι από τα λίγα με εσωτερικό WC.


Ο Δήμος Έδεσσας αγόρασε το κτήριο. Mέσω χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ πραγματοποιήθηκε η πλήρης ανακατασκευή του. Μέσω του προγράμματος Cineculture που εντάχθηκε στο Interreg (Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία), χρηματοδοτήθηκαν οι εφαρμογές και η αγορά εξοπλισμού για τη λειτουργία του κτηρίου.Έτσι η πρώην οικία Τσάμη μετατράπηκε στο «Σπίτι του Βαροσίου» και λειτουργεί ως επισκέψιμος χώρος. Ο επισκέπτης εισάγεται στη λειτουργεία του χώρου και στα χαρακτηριστικά του Βαροσίου μέσα από 9 βίντεο. Στη συνέχεια, παρακολουθεί μία παραγωγή περίπου 5 λεπτών για το Βαρόσι. Αμέσως μετά ξεναγείται με τη βοήθεια της βάσης δεδομένων στα κτήρια της συνοικίας. Τέλος, μπορεί να ζήσει μία μοναδική VR (Virtual Reality) εμπειρία.

Το Βαρόσι είναι χτισμένο στο ιστορικό σημείο στο οποίο βρισκόταν η αρχαία Ακρόπολη της Έδεσσας. Κάποτε υπήρχε διαχωρισμός της Κάτω Πόλης (Λόγγος) από την Άνω Πόλη ή Ακρόπολη. Σήμερα, σώζονται ακόμη τμήματα των τειχών τα οποία περίκλειαν την πόλη.

Τα τείχη αυτά αποδίδονται σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους

Σταδιακά, η Κάτω Πόλη εγκαταλείφθηκε καθώς οι κάτοικοι άρχισαν να ζουν πάνω στο βράχο που βρισκόταν κάποτε η Ακρόπολη, μέρος πουέγινε γνωστό εκείνα τα χρόνια ως το «θεοφρούρητο κάστρο των Βοδενών». Μετά την κατάκτηση της Έδεσσας από τους Οθωμανούς το 1389, η πόλη άρχισε να επεκτείνεται και πέρα των τειχών, φτάνοντας σταδιακάστη σημερινή της μορφή.Η συνοικία του Βαροσίου, ως μία εκ των χριστιανικών συνοικιών της Έδεσσας, συνέχισε να αποτελεί σημαντικό μέρος της πόλης. Το 1944 οι Γερμανοί (Ναζί) έκαψαν το μεγαλύτερο μέρος της συνοικίας επειδή λόγω της θέσης της χρησίμευε ως κέντρο των αντιστασιακών που εύκολα θα μπορούσαν να διαφύγουν στον κάμπο.

Παρόλα αυτά, το βόρειο τμήμα της συνοικίας διασώθηκε αυτούσιο και μας επιτρέπει σήμερα να περιηγηθούμε ένα μικρό και όμως μεγάλης σημασίας κομμάτι της μακράς ιστορίας της Έδεσσας.Σήμερα ο μεγαλύτερος εχθρός της συνοικίας είναι η φθορά του χρόνου. Πολλά σπίτια του ιστορικού πυρήνα της Έδεσσας δεν υπάρχουν πια... Παρόλα αυτά, ότι θυμόμαστε ζει για πάντα... Έχει πραγματοποιηθεί μελέτη πρότασης ανάπλασης του Βαροσίου, η οποία πήρε το 1ο βραβείο από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1990, συναγωνιζόμενη πάνω από 1000 άλλες μελέτες.

Μπορεί κανείς να συναντήσει λαϊκή Μακεδονική αρχιτεκτονική και να μάθει περισσότερα για την διατηρημένη αυτή συνοικία.Η τυπολογία του βαροσιώτικου σπιτιού χαρακτηρίζεται από την οργάνωση σε τρία επίπεδα: ισόγειο, μεσοπάτωμα και όροφος. Το ισόγειο και ο όροφος μένουν ανοιχτά προς τις εσωτερικές μικρές αυλές με την δημιουργία «χαγιατιών», που είναι βασικο στοιχείο της λαϊκής μακεδονικής αρχιτεκτονικής.Το ισόγειο των σπιτιών είναι χτισμένο από τραβερτίνη, που είναι η ελαφριά πουρόπετρα του βράχου της Έδεσσας, ενώ οι όροφοι από «τσατμά» ή «μπαγδατί». Η λιθοδομή διακόπτεται με ξυλοδέσμους «χατίλια», ενώ ο σκελετός του ορόφου αποτελείται από ένα πλέγμα από κάθετα και διαγώνια στοιχεία τις «παγιάντες». Οι επιφάνειες των τοίχων του ορόφου συχνά προεξέχουν από τη βασική κάτοψη του ισογείου και δημιουργούν «σαχνισιά», ξύλινες κατασκευές που στο Βαρόσι απαντώνται σε διάφορες διαστάσεις, μορφές και τύπους.Μοναδικό χαρακτηριστικό των σπιτιών του Βαροσίου είναι ότι υπήρχαν κανάλια πόσιμου νερού που διακλαδίζονταν μέσα στα σπίτια, καθώς και άλλα κανάλια νερού για απο-χέτευση, που όλα χύνονταν στον κάμπο.

Πραγματοποιήθηκε έρευνα από αρχιτέκτονα και ιστορικό, σε συνεργασία με 3D developer για την ταυτοποίηση των στοιχείων. Τα αποτελέσματα ήταν παλιές φωτογραφίες από την περιοχή, μελέτες σχετικές με το Βαρόσι, σχέδια από τα οικοδομικά τετράγωνα και από τα σπίτια, αλλά και δημόσια έγγραφα τα οποία αφορούν τη συνοικία. Πληροφορίες αντλήθηκαν επίσης από συνεντεύξεις και μαρτυρίες. Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, το Βαρόσι χωρίστηκε σε οικοδομικά τετράγωνα και δημιουργήθηκε βάση δεδομένων στην οποία καταχωρήθηκαν τα στοιχεία του κάθε κτιρίου.Στη συνέχεια ξεκίνησαν οι εργασίες τρισδιάστατης αποτύπωσης του Βαροσίου. Δημιουργήθηκε τρισδιάστατη αναπαράσταση του κάθε κτηρίου ξεχωριστά και στη συνέχεια τα κτήρια εισήχθησαν στο περιβάλλον της εφαρμογής που παρουσιάζεται πλέον στον επισκέψιμο χώρο της οικίας Τσάμη, με τη βοήθεια τεχνολογίας VR (Virtual Reality). Επιπλέον, τα μοντέλα που δημιουργήθηκαν χρησιμοποιούνται για την εφαρμογή eVarosi, μία εφαρμογή για κινητές συσκευές, με την οποία ο επισκέπτης μπορεί να δει το Βαρόσι με μία άλλη ματιά. Βλέποντας ένα φθαρμένο από τον χρόνο κτήριο μπροστά του, μπορεί να μπει στην εφαρμογή και να δει το μοντέλο του ίδιου σπιτιού, το οποίο όμως δείχνει την πρωτύτερη κατάστασή του και το περασμένο μεγαλείο του. Η δημιουργία της τρισδιάστατης αποτύπωσης απαίτησε μία εξειδικευμένη διαδικασία παραγωγής και ψηφιακού σχεδιασμού. Οι λεπτομέρειες που προστέθηκαν στα μοντέλα των κτηρίων του Βαροσίου είναι αξιοθαύμαστες, αν σκεφτεί κανείς πως εισάχθηκε κάθε στοιχείο των σπιτιών από άποψη αρχιτεκτονική,αλλά και «πινελιές» όπως ραγίσματα στους τοίχους των σπιτιών, κουρτίνες με την αίσθηση κίνησης ή λεπτομέρειες που δείχνουν μερική φθορά από τον χρόνο. Δημιουργήθηκαν αλγοριθμικά υλικά και επιφάνειες σε υψηλές αναλύσεις. Μέγιστης σημασίας είναι επίσης το βάρος που δόθηκε στον προϋπολογισμένο φωτορεαλισμό για την αληθοφανή απόδοση σε πραγματικό χρόνο που μπορεί να απολαύσει ο επισκέπτης είτε μέσω της εφαρμογής εικονικής πραγματικότητας, είτε μέσω της εφαρμογής eVarosi από το κινητό του.